Càng lớn càng thấy mình xa rời quê hương. Ngày bé cứ đến hè, lễ tết đều ôm quần áo về ngoại ở. Bây giờ họa hoằn lắm cả năm mới về một lần. Nhà ngoại cũng khác xưa rất nhiều rồi... nhớ mãi những mùa hè đầy nắng.

Nhà ngoại là ngôi nhà cổ ba gian. Trong chiến tranh cũng bị tàn phá ít nhiều, giờ chỉ còn lại gian nhà chính.Vẫn còn đó những điêu khắc chạm trổ hình rồng uốn lượn ngoài hàng hiên, mái ngói rêu phong hơn trăm năm rồi vẫn không hề bị dột nát. Ấn tượng nhất vẫn là hàng cột nhà bằng gỗ lim, chẳng bị mối mọt, càng ngày càng bóng nước theo năm tháng.

Như bao ngôi nhà ở vùng quê khác, chung quanh nhà ngoại là những hào nước nhỏ và vườn tược. Hai bên hông nhà là vườn mía. Loại mía thân to, không lấy gì làm ngọt lắm, nhưng là cả một niềm tự hào của trẻ con? "Nhà ngoại tụi bây làm gì có vườn mía? Nhà ngoại tao thì có!" Vườn mía cũng là nỗi ám ảnh của trò chơi rượt bắt. Ai đang bị đuổi, nhắm không chạy nổi thì cứ chui tọt vào vườn mía, là cái đứa đứng ngoài sẽ phải tần ngần suy nghĩ "có nên chui vào theo không?" Vì lá mía sắc lắm, cứ chui vào rồi khi chui ra sẽ thấy ngay những vết cắt trên tay , trên mặt. Vừa xót vừa hí hửng vì sao mình thông minh quá, nghĩ ra cách chui vào đây.

Còn nói về cây ăn quả, thì nhà ngoại chỉ có vài cây táo (loại táo ta, trái nhỏ xíu, chua còn hơn cả chanh. Chẳng để làm gì ngoài nhặt chọi nhau, hay phơi khô.) ; một cây me cổ thụ có những nốt u sần và nhiều cành thấp nên rất dể trèo. Có điều sau lần đập được con rắn trung trên cây, ngoại chẳng cho trèo cây nữa. Muốn ăn me chỉ việc lấy cây sào dài ra và đập me. Cây me trĩu quả, lúc đập trái rớt lộp độp, nhặt đến mỏi cả tay vẫn chưa hết.

TT thích nhất là giàn thanh long. Dây thanh long quấn quanh cây me rồi cả giàn gỗ ngoại bắt bên cạnh, tạo nên một chiếc vòm xanh mướt, trên lại phủ thêm một ít lá sương sâm và dây tơ hồng. Giữa trưa nắng mà chui vào chiếc vòm ấy thì mát vô cùng, đất lành lạnh dưới chân, chẳng có tia nắng nào lọt qua nổi, họa hoằn lắm mới có vài hột nắng chen qua những khe hẹp, rớt xuống trang sách đang đọc dở. Khi ấy đọc sách mới thích làm sao. Yên tĩnh, mát mẻ,, chưa kể đến mùa thanh long ra quả thì cứ thấy trái nào hườm hườm chín là vặt và ăn luôn tại chỗ. Chán đọc sách rồi thì có thể bày ra chơi bán đồ hàng. Dây tơ hồng làm mì sợi trụng tới trụng lui, lá sương sâm thì chả cần rửa (trẻ con mừ), cứ vắt một chén là có ngay một bát sương sâm sánh đặc xanh đến mát ruột.

Trước khi vào nhà ngoại phải qua một cây cầu đá (giờ bị lấp đất rồi). Cây cầu bé xíu, chừng hai bước chân người lớn là qua hết, bề ngang cũng chỉ cỡ nửa thước. Cứ lúc nước lớn là cây cầu chìm trong làn nước, muốn bước qua phải lò dò từng bước để không hụt chân. Khi nào nước rút ra đó ngồi, sẽ thấy vô số những con ốc bé ti hin bám vào hai bên thành đá, cứ việc lấy tay gỡ ra, chọc chọc cho cái mài ốc khép chặt lại. Thi thoảng sẽ thấy vài còn tép bé xíu xiu búng tanh tách mất hút... Rồi có lần cô bé hàng xóm mang qua một nhánh cây nhìn như cỏ dại với những hạt be bé trên thân, bảo ấy là hạt nổ. Mà nổ thật. Chỉ cần ngâm thân cây vào nước, sẽ nghe những tiếng nổ lép bép đến là vui tai.


Ở chung quanh nhà ngoại là nhà của những ông bà anh em khác của ngoại. Gần nhất vẫn là nhà ông ba. Ngày còn trẻ, ông nổi tiếng với tiếng đàn cò tài tử. Nghe người lớn nói trước đây, ông rất phong lưu, trong nhà không bao giờ vắng tiếng ca hát. Đến bây giờ, khi gia cảnh sa sút hơn, ông ba vẫn giữ cây đàn cò cũ và thói quen mặc bộ đồ bà ba bằng lụa trắng đi dạo, theo sau là một đứa cháu cầm ô và túi. (chú thích: "bây giờ" ở đây là những năm tháng ấu thơ của TT. Còn hiện tại, ông ba cũng mất rồi.). Nhà ông ba có một cây khế lúc nào cũng trĩu quả. Qua xin ông thì chắc chắn ông cũng sẽ cho, nhưng trẻ con ăn thì ít phá thì nhiều, nên thích hái trộm hơn. Nhà ngoại và nhà ông cách nhau một hào nước, có một cây dừa bắt ngang. Cây dừa này là cây dừa còn sống, có trái hẳn hoi, nhưng không hiểu vì sao nó lại không đứng thẳng mà nằm vắt nghiêng hào nước, muốn qua nhà bên kia chỉ việc trèo lên thân nó rồi nhảy qua bờ bên kia và hái khế. Nhưng cũng phải cẩn thận vì bên nhà ông ba có nuôi mấy con chó, chỉ cần nghe động là chúng sủa nhặng xị lên và gầm ghè rất ghê.

Nhắc chuyện đi hái trộm quả lại nhớ đến chuyện mấy anh em họ dắt nhau đi hái trộm mãng cầu gai. Quanh các bờ ruộng, người ta hay tận dụng trồng vài cây mãng cầu. Còn trẻ con thì tận dụng hái trộm. Không cần biết trái nào chín hay không, cứ nhằm trái to nhất mà vặt. Có khi bị kiến cắn sưng cả tay chân. (kiến ở đây là những con kiến vàng, to gấp 3-4 lần loại kiến bình thường, đốt đến đâu là nhức đến đó), có hôm xui hơn bị người ta phát hiện về mách với ngoại là y như rằng no đòn hix.

Rồi hôm nào làm cá chốt, mổ bụng ra toàn trứng. Ngoại sẽ bảo là "năm nay mưa sớm nữa rồi". Và mùa mưa kéo về, giăng kín cả đất trời. Ruộng đồng trắng xóa nước, những trò chơi ngày mưa của trẻ con cũng bắt đầu. Đợi mưa vừa tạnh là chạy loanh quanh ra ngoài ngay. Đường quê lúc này toàn bùn nhão, vừa êm vừa mát, chẳng như trước kia, toàn những mảnh gai nhọn, chực chờ châm nhói chân. Nhưng phải đi cẩn thận vì rất trơn, không chú ý là chụp ếch ngay. Bí quyết là đừng mang dép, cứ chân không mà bước, đầu ngón chân phải quặp vào bùn cho đỡ trượt. Thích nhất vẫn là lội ruộng lúc này. Nước mát và trong lắm (chứ chẳng như ở thành phố, cũng nước ngập mà nâu xám một màu). Thi thoảng lại theo mọi người đi bắt cá bằng cái vợt. Nó từa tựa như cái vợt hớt cá kiểng ở mấy tiệm bán cá, nhưng to hơn rất nhiều các thanh, cán đều làm bằng tre, và chỉ có một mảnh lưới vuông vắt ngang. Dùng cái này bắt cá rất đơn giản, chỉ việc cho lưới vợt chìm xuống nước, đợi một chút, thấy bong bóng cá nổi ngay trên chỗ mặt lưới thi nhấc vợt lên. Hầu như sẽ có cá. Dù chỉ là những con cá rô, cá sặc be bé cỡ hai ngón tay. Nhưng vui như ngày hội khi được ăn những con cá ấy chiên giòn, hay nấu canh chua vì đó là thức tự tay mình kiếm. Có ngày may mắn vớt được một con cá gì đó ta bằng cả bàn tay, thì lại đem về ao cá nhà ngoại thả nuôi cho lớn thêm nữa.

Đã lưới cá, thì không thể không nhắc đến câu cá. Lúc ấy cứ vòi vĩnh đòi câu, nhưng chẳng có mồi, thế là cậu phải đi kiếm mớ rơm bó lại rồi đốt để un tổ ong. Chẳng biết loại ong gì, nhưng nhìn chiếc tổ bé xíu, cũng chẳng thấy mật... (ngày ấy cứ ước ao tổ ong có mật). Trong chiếc tổ ấy chằng chịt những ô lục giác chứa những con ong non còn trắng nõn, mềm oặt, hay những con còn chưa thành hình ong, nhìn vừa hơi giống con sâu, lại hao hao cái trứng. Tất cả đều căng mọng như chứa nước bên trong và mềm vô cùng. Mồi bằng ong non ấy mà cá lại chê. Buồn buồn sáng hôm sau câu cá bằng cơm nguội thì cá lại mắc câu. Nghĩ cũng thật lạ...

Mùa mưa đến rồi mùa mưa cũng đi qua. Nước ngập tràn ruộng rồi nước cũng rút, cuốn theo cả tuổi thơ, cả những mùa hè đầy nắng còn say sưa hút mật nhụy hoa trang, hay mong ngóng chờ đợi trái tùm nụm chín... Cuộc sống ngày càng phát triển, vùng quê ngoại cũng chẳng còn êm ả như xưa nữa. Có chăng chỉ còn chút bình yên trong khoảng trời ký ức...